جزئیات بلاگ

چگونه اعتبار گواهینامه های سیستم های مدیریت ایمنی غذا مانند

 ایزو 22000 و HACCP را بررسی کنیم؟

روش راستی آزمایی اعتبار گواهینامه سیستم های مدیریت ایمنی غذا

نوشته : بخش تحقیق و توسعه نهاد گواهی کننده ثریا

soraya-cert.com

۱. مقدمه

استاندارد ISO 22000 استانداردی بین‌المللی است که الزامات سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی را برای تمام سازمان‌های حاضر در زنجیره مواد غذایی (از تولیدکنندگان خوراک دام تا تولیدکنندگان مواد غذایی، شرکت‌های حمل‌ونقل و رستوران‌ها) تعیین می‌کند. هدف این گزارش، ارائه نقشه راه شفاف برای دریافت این گواهینامه و تأکید حیاتی بر مفهوم اعتبار (Accreditation) است تا سازمان‌ها از دام گواهینامه‌های فاقد اعتبار و جعلی در امان بمانند.

 

۲. مفهوم کلیدی: زنجیره اعتبار (The Chain of Trust)

پیش از ورود به مراحل اجرایی، درک ساختار اعتباردهی ضروری است. اعتبار یک گواهینامه ایزو تنها یک ادعا نیست، بلکه باید از طریق مراجع قانونی قابل ردیابی باشد.

برای اینکه یک گواهینامه ISO 22000 دارای ارزش قانونی و تجاری (برای صادرات و مناقصات) باشد، باید زنجیره زیر برقرار باشد:

1. IAF (انجمن بین‌المللی اعتباردهی): بالاترین نهاد نظارتی در جهان است.
2. AB (نهاد اعتباردهنده - Accreditation Body): نهادهای ملی در هر کشور که عضو IAF هستند (مانند NACI در ایران، UKAS در انگلستان، DAKKS در آلمان و…).
3. CB (نهاد صادرکننده گواهی - Certification Body): شرکت‌هایی که توسط AB ممیزی و تایید صلاحیت شده‌اند تا گواهینامه صادر کنند.

اصل اساسی: هر گواهینامه‌ای که شرکت صادرکننده آن (CB) تاییدیه یک AB عضو IAF را نداشته باشد، عملاً یک کاغذ رنگی بدون پشتوانه است و در مجامع بین‌المللی و گمرکات فاقد اعتبار می‌باشد.

۳. مراحل اجرایی دریافت گواهینامه ISO 22000

دریافت این استاندارد نیازمند طی کردن یک پروسه فنی و دقیق است که در گام‌های زیر خلاصه می‌شود:

گام اول: تصمیم‌گیری و آنالیز شکاف (Gap Analysis)

سازمان باید وضعیت فعلی خود (زیرساخت‌ها، بهداشت پرسنل، فرآیندها) را با الزامات استاندارد ISO 22000 مقایسه کند. در این مرحله نواقص ساختمانی (کف، دیوار، سقف، تهویه) و نواقص فرآیندی شناسایی می‌شوند.

گام دوم: تشکیل تیم ایمنی مواد غذایی

استاندارد ISO 22000 الزام می‌کند که یک تیم ایمنی مواد غذایی به رهبری یک فرد باصلاحیت تشکیل شود. این تیم مسئولیت طراحی و پیاده‌سازی سیستم را بر عهده دارد.

گام سوم: اجرای برنامه‌های پیش‌نیازی (PRPs)

پیش از کنترل خطرات پیچیده، باید اصول پایه بهداشتی رعایت شود. این شامل:

• بهداشت فردی پرسنل
• نظافت و شستشو (CIP/COP)
• کنترل آفات (موش و حشرات)
• نگهداری و تعمیرات تجهیزات
• مدیریت پسماند
• و سایر اقدامات برنامه های پیش نیازی مطابق با بند 8-2 الزامات استاندارد ایزو 22000 ویرایش سال 2018 و بر اساس الزامات استاندارد برنامه های پیش نیازی ISO/TS 22002-XX ( شماره پارت بر اساس نوع سازمان در زنجیره غذایی ) و چک لیست های سازمان غذا و دارو

گام چهارم: استقرار اصول HACCP (تحلیل خطر و نقاط کنترل بحرانی)

این قلب تپنده ISO 22000 است:

1. شناسایی تمام خطرات (میکروبی، شیمیایی، فیزیکی) در هر مرحله از تولید.
2. تعیین نقاط کنترل بحرانی (CCPs)؛ نقاطی که اگر کنترل نشوند، محصول نهایی خطرناک خواهد بود (مثل دمای پاستوریزاسیون).
3. تعیین حدود بحرانی و سیستم پایش برای هر CCP.

 

گام پنجم: مستندسازی و اجرا

تمام روش‌های اجرایی، دستورالعمل‌ها و فرم‌ها باید تدوین شده و در سازمان جاری‌سازی شوند. سوابق (Records) باید برای مدت مشخصی جمع‌آوری شوند تا اثبات کنند سیستم در حال کار است.

گام ششم: ممیزی داخلی و بازنگری مدیریت

• ممیزی داخلی: کارشناسان داخلی یا مشاوران، سیستم را بررسی می‌کنند تا عدم انطباق‌ها قبل از ممیزی اصلی رفع شود.
• بازنگری مدیریت: مدیران ارشد نتایج عملکرد سیستم را بررسی کرده و منابع لازم را تخصیص می‌دهند.

گام هفتم: انتخاب مرجع صدور (CB) و ممیزی نهایی

در این مرحله سازمان با یک CB معتبر قرارداد می‌بندد. ممیزی خارجی معمولاً در دو مرحله انجام می‌شود:

• مرحله ۱ (Stage 1): بررسی مستندات و آمادگی سازمان.
• مرحله ۲ (Stage 2): بازدید میدانی از خط تولید و بررسی شواهد اجرایی.

در صورت موفقیت، گواهینامه صادر می‌شود.

۴. راهنمای ویژه: پیشگیری از دریافت گواهینامه جعلی یا تقلبی

بازار گواهینامه‌های ایزو متاسفانه شاهد حضور شرکت‌های سودجو است. برای اطمینان از اینکه هزینه و زمان شما هدر نمی‌رود، اقدامات زیر الزامی است:

الف) استعلام عضویت در IAF (حیاتی‌ترین مرحله)

قبل از امضای قرارداد با شرکت صادرکننده (CB)، از آنها بپرسید: “نهاد بالادستی (AB) شما کیست؟”

سپس مراحل زیر را شخصاً انجام دهید:

1. به وب‌سایت رسمی انجمن بین‌المللی اعتباردهی به آدرس www.iaf.nu مراجعه کنید.
2. در بخش اعضا (Members)، نام آن AB را جستجو کنید.
3. اگر نام AB در لیست اعضای IAF وجود نداشت، آن مرجع فاقد اعتبار جهانی است.

ب) بررسی دامنه کاری (Scope)

ممکن است یک CB معتبر باشد، اما صلاحیت صدور گواهینامه در صنایع غذایی را نداشته باشد (مثلاً فقط مجوز صدور ایزو برای صنایع فلزی را داشته باشد). حتماً در سایت AB مربوطه چک کنید که آن CB مجوز صدور در Category C (Food Manufacturing) را داشته باشد.

 

ج) هشدارها و نشانه‌های کلاهبرداری (Red Flags)

اگر با هر یک از موارد زیر روبرو شدید، به احتمال زیاد با یک گواهینامه نامعتبر مواجه هستید:

1. صدور فوری و بدون دردسر: اگر شرکتی( CB) وعده داد که گواهینامه ISO 22000 را در ۳ روز یا یک هفته صادر می‌کند، امکان جعلی بودن آن وجود دارد. استقرار و ممیزی واقعی این استاندارد زمان‌بر است. معمولا مراحل صدور گواهینامه پس از ممیزی مرحله دوم و رفع عدم انطباق های احتمالی به طور میانگین بین 21 تا 45 روز زمان نیاز دارد ( البته این زمان به نهاد گواهی کننده CB و روال اداری آن بستگی دارد)
2. بدون ممیزی: صدور گواهینامه بدون حضور فیزیکی ممیز در خط تولید، خلاف قوانین IAF است. صدور گواهینامه سیستم مدیریت ایمنی غذا، بدون انجام مراحل ممیزی در محل سازمان متقاضی امکان پذیر نیست. شرکت های تقلبی معمولا با ادعاهایی مانند : " چون سازمان شما یک سازمان دارای پروانه ساخت از وزارت بهداشت است پس تحت نظارت این سازمان هستید نیاز به ممیزی ندارید!" یا " ما سوابق محصول شما را در بازار بررسی کردیم چون محصول تان انطباق دارد پس نیاز به ممیزی ندارید!" یا " ما برای شما پرسشنامه ای می­فرستیم ، این پرسشنامه را پر کنید بر اساس اطلاعات داده شده در این پرسشنامه گواهی برای شما صادر می شود!"

...... و ده ها دلیل غیر منطقی به ظاهرحق به جانب که به نظر از سر خیر خواهی برای سازمان شماست اما در پشت پرده نیت  و قصد کلاهبرداری است! به شما وعده صدور گواهینامه راحت و سریع و بدون ممیزی سیستم مدیریت ایمنی غذا ،را می دهند!

3. قیمت‌های بسیار ارزان: هزینه صدور گواهینامه شامل حق‌عضویت‌های بین‌المللی و دستمزد ممیزان متخصص است. قیمت‌های ناچیز (مثلاً در حد چند صد هزار تومان) نشانه “فتوشاپ بودن” و بی اعتبار بودن ،گواهینامه است.
4. عناوین فریبنده: استفاده از واژه‌هایی مثل “AB خصوصی”، “تاییدیه اتحادیه اروپا (بدون نام دقیق AB)”، یا “برندینگ بین‌المللی”  یا تحت اعتبار دهی سازمان اعتباربخشی آسیا- اقیانوسیه و نظایر آن معمولاً برای فرار از شفافیت استفاده می‌شوند.

یادتان باشد برای اعتبار بخشی گواهینامه های سیستم های مدیریت ایمنی غذا فقط و فقط یک مسیر اعتبارسنجی برای سازمان غذا و دارو قابل قبول هست ، نهادگواهی کننده صادر کننده گواهینامه یا CB، به یک مرجع اعتبار بخشی AB معتبر و AB هم به مجمع بین المللی تایید صلاحیت IAF قابل ردیابی باشد و همین!

د) استفاده از سامانه IAF CertSearch

IAF سامانه‌ای جهانی برای تایید اصالت گواهینامه‌ها راه‌اندازی کرده است (IAF CertSearch). اگرچه هنوز تمامی گواهینامه‌ها در آن بارگذاری نشده‌اند، اما وجود نام CB و گواهینامه شما در این سامانه، قوی‌ترین سند اعتبار است.

• البته شاید بعضی از CB های معتبر هم به دلیل هزینه های مالی، هنوز روند ثبت نام خود در سامانه ضدتقلب IAF Cert Search را انجام نداده باشند. در این صورت باید مطمئن شوید نهاد گواهی کننده CB مورد تایید AB خود و همانطور که قبلا گفته شد AB در سایت IAF قابل ردیابی باشد.

۵. نتیجه‌گیری

دریافت گواهینامه ISO 22000 سرمایه‌گذاری بر روی سلامت مصرف‌کننده و اعتبار برند شماست. اکیداً توصیه می‌شود از میان‌برها دوری کنید. تنها گواهینامه‌ای ارزش دارد که زنجیره اعتبار آن به IAF متصل باشد. گواهینامه‌های ارزان و بدون ممیزی، در زمان بروز مشکلات حقوقی یا در زمان صادرات، نه تنها کمکی نمی‌کنند بلکه به عنوان سند تقلب، اعتبار سازمان را نابود خواهند کرد.

اینفوگرافی این مقاله را ببینید:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

قبل از انتخاب نهاد گواهی کننده برای ارزیابی و صدور گواهینامه سیستم مدیریت ایمنی غذا، از مشاوره رایگان ما در این مورد استفاده کنید:

09367556051 | 02191099312 | 07132323028

soraya-cert.com