جزئیات بلاگ

پالت های چوبی ، بودن یا نبودن؟ مساله این است!!

چرا پالت‌ها در صنایع غذایی اهمیت ویژه‌ای دارند؟

نوشته بخش تحقیق و توسعه پرتو ستاره ثریا- آکادمی ثریا

academysoraya.ir

مقدمه:

در زنجیره تأمین مواد غذایی، پالت‌ها نقش حیاتی در حمل‌ونقل و انبارداری دارند. با این حال، از آنجایی که چوب یک ماده طبیعی و متخلخل است، می‌تواند به منبعی برای آلودگی‌های میکروبی، آفات و مواد شیمیایی تبدیل شود. به همین دلیل، اتحادیه اروپا قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای اطمینان از ایمنی و بهداشت مواد غذایی وضع کرده است که پالت‌های مورد استفاده نیز باید از آن‌ها پیروی کنند.

استاندارد اصلی که یوروپالت‌ها باید داشته باشند، ترکیبی از استانداردهای کیفی ساخت (EPAL/EUR) و استانداردهای بهداشتی و گیاهی (ISPM-15) است. اما برای صنایع غذایی، الزامات فراتر از این‌هاست.

ویژگی‌های کلیدی پالت‌های چوبی قابل قبول در صنایع غذایی اروپا

این ویژگی‌ها را می‌توان به چهار دسته اصلی تقسیم کرد:

1. استاندارد بهداشت گیاهی (ISPM 15) - الزامی و غیرقابل چشم‌پوشی
2. ویژگی‌های بهداشتی و فیزیکی پالت
3. کیفیت ساخت و قابلیت ردیابی (استاندارد EPAL)
4. میزان رطوبت و نوع چوب

در ادامه هر مورد به تفصیل شرح داده می‌شود.

۱. استاندارد بین‌المللی بهداشت گیاهی (ISPM 15)

این مهم‌ترین و اولین شرط برای ورود هرگونه بسته‌بندی چوبی (از جمله پالت) به اتحادیه اروپا و همچنین جابجایی بین کشورهای عضو است.

• هدف: جلوگیری از انتقال آفات و بیماری‌های گیاهی (مانند سوسک‌ها و قارچ‌ها) از طریق چوب.
• روش اجرا: پالت باید تحت عملیات مشخصی قرار گیرد. در اتحادیه اروپا، روش مورد قبول عملیات حرارتی (Heat Treatment - HT) است.
• عملیات حرارتی (HT): در این فرآیند، چوب پالت باید تا رسیدن مغز آن به دمای حداقل ۵۶ درجه سانتی‌گراد به مدت ۳۰ دقیقه حرارت ببیند. این دما و زمان برای از بین بردن تمام آفات و لاروهای احتمالی کافی است.
• نکته مهم: استفاده از روش گندزدایی با متیل بروماید (Methyl Bromide - MB) به دلیل خطرات زیست‌محیطی و بهداشتی، در اتحادیه اروپا برای بسته‌بندی‌های چوبی ممنوع است. بنابراین، پالت‌هایی که با نشان MB مشخص شده‌اند، برای صنایع غذایی (و عموماً در اروپا) قابل قبول نیستند.
• نشانه‌گذاری (مُهر ISPM-15): پالت‌هایی که این فرآیند را طی کرده‌اند باید دارای مُهر مخصوصی باشند که به وضوح قابل مشاهده باشد. این مُهر شامل موارد زیر است:
• لوگوی IPPC: نماد سازمان بین‌المللی حفظ نباتات (شبیه به یک خوشه گندم).
• کد کشور: کد دو حرفی کشور سازنده پالت (مثلاً IR برای ایران، DE برای آلمان).
• کد تولیدکننده: یک کد منحصربه‌فرد که توسط سازمان ملی بهداشت گیاهی به شرکت تولیدکننده یا عملیات حرارتی‌کننده اختصاص داده شده است.
• کد عملیات: HT که نشان‌دهنده عملیات حرارتی است.

نتیجه‌گیری کلیدی: هر پالت چوبی که وارد زنجیره غذایی اروپا می‌شود، باید دارای مُهر معتبر ISPM 15 با کد HT باشد.

۲. ویژگی‌های بهداشتی و فیزیکی پالت (بسیار مهم برای صنایع غذایی)

این بخش فراتر از استاندارد ISPM-15 است و مستقیماً با اصول HACCP (تجزیه و تحلیل خطر و نقاط کنترل بحرانی) در صنایع غذایی مرتبط است.

• خشک و تمیز بودن: پالت باید کاملاً خشک باشد. رطوبت باعث رشد کپک، قارچ و باکتری می‌شود که بزرگترین تهدید برای ایمنی مواد غذایی هستند. پالت نباید هیچ‌گونه آلودگی، لکه روغن، گریس، مواد شیمیایی، خاک یا فضولات حیوانی داشته باشد.
• عدم وجود کپک و قارچ: پالت باید از نظر بصری بازرسی شود و هیچ نشانه‌ای از کپک‌زدگی (لکه‌های سیاه، سبز یا سفید) یا بوی نامطبوع و ماندگی نداشته باشد. پالت‌های کپک‌زده بلافاصله رد می‌شوند.
• یکپارچگی ساختاری: پالت نباید شکسته، ترک‌خورده یا دارای میخ‌های بیرون‌زده باشد. تخته‌های شکسته می‌توانند به بسته‌بندی محصولات غذایی آسیب زده و باعث نفوذ آلودگی شوند. میخ‌های بیرون‌زده نیز هم برای کارکنان خطرناک هستند و هم بسته‌بندی را پاره می‌کنند.
• عدم وجود بوهای خارجی: چوب می‌تواند بوها را به خود جذب کند. پالت نباید بوی مواد شیمیایی، عطر یا هر بوی تند دیگری بدهد، زیرا این بو می‌تواند به بسته‌بندی و حتی خود محصول غذایی منتقل شود.

۳. کیفیت ساخت و قابلیت ردیابی (استاندارد یوروپالت EPAL)

یوروپالت‌های رسمی که توسط انجمن پالت اروپا (EPAL) تأیید شده‌اند، به دلیل کیفیت ساخت بالا و قابلیت ردیابی، انتخاب ارجح در صنایع غذایی هستند.

• ابعاد استاندارد: ابعاد دقیق 1200*800*144 میلی‌متر.
• نشانه‌های شناسایی: یک یوروپالت EPAL اصل دارای مهرهای زیر بر روی بلوک‌های کناری است:
• مُهر (EPAL) در یک بیضی در بلوک گوشه سمت چپ.
• مُهر (EUR) در یک بیضی در بلوک گوشه سمت راست.
• مُهر ISPM 15 (همانطور که در بالا توضیح داده شد) بر روی بلوک مرکزی.
• کد تولیدکننده و سال/ماه تولید بر روی بلوک مرکزی.
• پالت‌های تعمیری: اگر پالت تعمیر شده باشد، باید توسط یک شرکت مجاز تعمیر شده و دارای میخ تعمیراتی مخصوص با نشان EPAL باشد. این نشان می‌دهد که تعمیرات نیز طبق استاندارد انجام شده است.
• اهمیت برای صنایع غذایی: استفاده از پالت‌های EPAL تضمین می‌کند که پالت از چوب باکیفیت ساخته شده، استحکام لازم برای حمل بارهای سنگین را دارد و ابعاد آن برای سیستم‌های اتوماتیک انبارداری مناسب است. این قابلیت اطمینان، ریسک آسیب به محصول را کاهش می‌دهد.

۴. میزان رطوبت و نوع چوب

• میزان رطوبت: برای جلوگیری از رشد قارچ و کپک، رطوبت چوب پالت باید پایین نگه داشته شود. استاندارد EPAL حکم می‌کند که رطوبت چوب نباید از ۲۲٪ تجاوز کند. پالت‌هایی که با روش خشک کردن در کوره (Kiln-Dried - KD) آماده می‌شوند، اغلب به همراه عملیات حرارتی (HT) عرضه شده و برای صنایع غذایی ایده‌آل هستند.
• نوع چوب: معمولاً از چوب درختان نرم مانند کاج یا صنوبر استفاده می‌شود. چوب باید عاری از پوست باشد، زیرا فضای بین پوست و چوب محل مناسبی برای پنهان شدن آفات است.

جدول خلاصه ویژگی‌ها:

توصیه‌های عملی برای شرکت‌های صنایع غذایی

1. برنامه بازرسی ورودی: یک چک‌لیست برای بازرسی پالت‌ها در هنگام ورود به کارخانه تهیه کنید. هر پالتی که شرایط فوق را نداشته باشد باید رد شود.
2. جداسازی پالت‌ها: در صورت امکان، از پالت‌های جداگانه برای مواد اولیه و محصولات نهایی استفاده کنید تا از آلودگی متقاطع (Cross-Contamination) جلوگیری شود.
3. انبارداری صحیح: پالت‌ها را در مکانی خشک، تمیز و با تهویه مناسب نگهداری کنید تا از جذب رطوبت و آلودگی جلوگیری شود.
4. در نظر گرفتن جایگزین‌ها: در مناطق بسیار حساس (High-Hygiene Zones) مانند اتاق‌های تمیز (Cleanrooms)، استفاده از پالت‌های پلاستیکی بهداشتی که قابل شستشو و ضدعفونی هستند، گزینه بهتری است.

در نهایت، هدف اصلی این است که پالت چوبی به عنوان یک "بسته‌بندی حمل‌ونقل"هیچ‌گونه ریسکی را متوجه ایمنی و کیفیت محصول غذایی نکند. پیروی از استانداردهای سخت‌گیرانه فوق این اطمینان را ایجاد می‌کند.