جزئیات بلاگ

کاربرد مدل RACI در تعیین نقش ها و مسئولیت ها در سازمان

نوشته : بخش تحقیق و توسعه – پرتو ستاره ثریا – آکادمی ثریا

academysoraya.ir

     برای شفاف کردن نقش ها و مسئولیت ها می­توانید از مدل RACI استفاده کنید .مدل RACI یکی از ابزارهای بسیار کاربردی در مدیریت پروژه و مدیریت فرایندهاست که برای تعیین نقش‌ها، مسئولیت‌ها و اختیارات افراد یا واحدها در انجام فعالیت‌ها استفاده می‌شود.

تعریف مدل RACI

RACI از حروف اول چهار واژه زیر ساخته شده است:

حرف	واژه انگلیسی	ترجمه فارسی	توضیح
R	Responsible	مسئول اجرا	فرد یا افرادی که کار را انجام می‌دهند و مستقیماً مسئول انجام وظیفه هستند.
A	Accountable	پاسخ‌گو / صاحب کار	فردی که در نهایت مسئول نهایی نتیجه کار است. تصمیم نهایی را می‌گیرد و باید پاسخ‌گوی انجام درست آن باشد. معمولاً برای هر فعالیت فقط یک نفر A وجود دارد.
C	Consulted	مشاور / مشورت‌شونده	افرادی که باید قبل از اقدام با آن‌ها مشورت شود، چون دانش یا تجربه‌ای دارند که بر نتیجه کار تأثیر می‌گذارد. ارتباط با آن‌ها دوطرفه است.
I	Informed	آگاه‌شونده	افرادی که باید از پیشرفت یا نتیجه کار مطلع شوند اما در انجام آن نقشی ندارند. ارتباط با آن‌ها یک‌طرفه است.

 

هدف استفاده از ماتریس RACI

✅ جلوگیری از ابهام در نقش‌ها و وظایف
✅ جلوگیری از تداخل مسئولیت‌ها
✅ مشخص شدن اینکه چه کسی تصمیم می‌گیرد و چه کسی فقط اجرا یا مشاوره می‌دهد
✅ افزایش شفافیت در ارتباطات تیمی
✅ کمک به تقسیم درست کارها در پروژه‌ها یا فرایندهای سازمانی

 

 

مثال ساده از ماتریس RACI

فعالیت	مدیر پروژه	تحلیلگر	برنامه‌نویس	مشتری
تعریف نیازمندی‌ها	A	R		C
طراحی سیستم	A	R	C	I
پیاده‌سازی	I	C	R	I
تست نهایی	A	C	R	I
تحویل نهایی	A		R	I

در این مثال:

• تحلیلگر مسئول اجرای تحلیل نیازمندی‌هاست (R)
• مدیر پروژه مسئول نهایی و پاسخ‌گوست (A)
• مشتری در این مرحله فقط باید در جریان قرار گیرد (I)
• برنامه‌نویس یا دیگران بسته به مرحله نقش‌های متفاوتی دارند.

مدل RACI کاربرد آن در بند 5-3 استاندارد ISO 9001:2015" نقش‌ها، مسئولیت‌ها و اختیارات در سازمان"

استاندارد ایزو 9001  می‌گه مدیر ارشد باید مطمئن بشه که:

1. نقش‌ها و مسئولیت‌ها در سازمان مشخص و ابلاغ شده‌اند.
2. افراد بدانند چه کاری را انجام می‌دهند و در قبال چه چیزی پاسخ‌گو هستند.
3. ارتباط بین بخش‌ها برای تحقق اهداف کیفیت برقرار است.

حالا داستان کارخانه "پویش‌خودرو" (یک مثال داستانی از کاربرد RACI در بند 5-3)

شرکت پویش‌خودرو ، قطعات پلاستیکی داشبورد خودرو تولید می‌کند.
مدیرعامل شرکت متوجه می‌شود که در چند ماه اخیر:

• سفارش‌ها با تأخیر تحویل داده می‌شوند،
• بخش کنترل کیفیت نمی‌داند چه کسی مسئول تأیید نهایی محصول است،
• اپراتورها گاهی از تغییرات طراحی خبر ندارند.

 

نتیجه: سردرگمی در مسئولیت‌ها و اختیارات!

مدیرعامل تصمیم می‌گیرد با کمک مدیر تضمین کیفیت، بند ۵-۳ ایزو ۹۰۰۱ را به‌درستی پیاده کند.
برای این کار از مدل RACI استفاده می‌کنند تا دقیقاً مشخص شود چه کسی:

• اجراکننده (R) است،
• پاسخ‌گو (A) است،
• مشاور (C) است،
• آگاه‌شونده (I) است.

🔹 اجرای مدل RACI در کارخانه پویش‌خودرو

آن‌ها یک کارگروه تشکیل می‌دهند و برای فرایند کنترل کیفیت قطعه نهایی ماتریس زیر را تهیه می‌کنند

فعالیت / نقش	مدیرعامل	مدیر تولید	سرپرست کنترل کیفیت	اپراتور خط تولید	مهندس طراحی	مشتری
تعریف الزامات کیفی محصول	A	C	R	I	C	C
انجام بازرسی نهایی	I	C	R	R	I	I
تأیید نهایی قطعه قبل از ارسال	I	C	A	I	I	I
گزارش عدم انطباق و اقدام اصلاحی	I	A	R	I	C	I
اطلاع از تغییر طراحی	I	I	C	I	A	I

 

تحلیل ماتریس:

• مدیر تولید (A) پاسخ‌گوی کلی عملکرد بخش تولید و اجرای اقدامات اصلاحی است.
• سرپرست کنترل کیفیت (R) مسئول اجرای بازرسی‌هاست.
• مهندس طراحی (A) در مورد تغییرات طراحی تصمیم نهایی می‌گیرد.
• اپراتور خط (I) باید فقط از تصمیم‌ها آگاه باشد، نه تصمیم‌گیرنده.
• مدیرعامل (A) برای تعریف الزامات کیفی نهایی و سیاست‌های کلی پاسخ‌گو است.

 

 

نتیجه اجرای RACI در بند 5-3

چند هفته بعد:

• هرکس دقیقاً می‌داند چه کاری را باید انجام دهد و به چه کسی گزارش دهد.
• دوباره‌کاری‌ها و اختلاف‌ها بین تولید و کنترل کیفیت از بین می‌رود.
• در ممیزی داخلی، ممیز می‌بیند که در هر فرایند، مسئولیت و اختیار مشخص شده و به‌صورت ابلاغ سازمانی در چارت RACI ثبت شده است.

شرکت در مستندات سیستم کیفیت (QMS)خود، یک سند با عنوان: "تعیین نقش‌ها، مسئولیت‌ها و اختیارات – بر اساس مدل RACI" ثبت می‌کند و با این کار، الزامات بند ،5-3 استاندارد ISO 9001 به‌طور کامل اجرا می‌شود.

جمع‌بندی ساده:

✅ بند 5-3 می‌گوید: باید نقش‌ها و اختیارات روشن باشند.
✅ ابزار RACI کمک می‌کند تا این وضوح به‌صورت ساختاری و قابل‌مستندسازی ایجاد شود.
✅ نتیجه: شفافیت، کاهش خطا، افزایش مسئولیت‌پذیری.